Materiały i powłoki samosmarujące w obróbce plastycznej metali

Efektywność pracy narzędzi do przeróbki plastycznej oraz jakość powierzchni wyrobów zależą przede wszystkim od właściwości eksploatacyjnych warstwy wierzchniej narzędzia. W szczególności dotyczy to jej odporności na zużycie cieplne, tribologiczne oraz zmęczeniowe. W artykule scharakteryzowano podstawowe substancje wykazujące właściwości samosmarujące. Zwrócono uwagę na metody ograniczenia zużycia narzędzi polegające na nakładaniu na ich powierzchnię powłok funkcjonalnych.

Najbardziej ekonomicznym a także skutecznym sposobem zmniejszenia zjawiska tarcia w operacjach przeróbki plastycznej jest smarowanie. Właściwościami smarów, które determinują ich zastosowanie w określonych procesach przeróbki plastycznej, są przede wszystkim lepkość i odporność filmu smarnego na przerwanie pod wpływem dużych nacisków. Celem stosowania smaru jest również zmniejszenie strat energii niezbędnej do pokonania tarcia oraz zmniejszenie intensywności zużycia elementów pary trącej. W procesach przeróbki plastycznej na zimno, w których materiał podlega dużym odkształceniom oraz występują duże prędkości poślizgu i intensywne wydzielanie ciepła, zadaniem smaru jest także chłodzenie narzędzi. W warunkach przeróbki plastycznej na gorąco, w których występuje długi czas styku narzędzia i odkształcanego materiału, smar powinien charakteryzować się małym przewodnictwem cieplnym, aby zabezpieczyć narzędzia przed przegrzaniem. Środki smarne powinny spełniać szereg innych wymagań, np.:

• łatwo nanosić się na powierzchnie metalu poddawanego obróbce i narzędzia,
• mieć dużą wytrzymałość na obciążenia normalne,
• łatwo usuwać się z powierzchni wyrobu,
• być neutralne dla środowiska naturalnego.

Problem projektowania i wytwarzania narzędzi do określonego zastosowania wiąże się więc z opracowani...