Polskie firmy dostrzegają korzyści z gospodarki obiegu zamkniętego

W kontekście unijnych regulacji firmy są zobowiązane wdrażać rozwiązania z zakresu gospodarki obiegu zamkniętego. Wiedza firm na ten temat wciąż jest niekompletna i mocno nieuporządkowana. Według badań DB Schenker prawie 2/3 respondentów nawet nie ma świadomości, że ich firma wdraża rozwiązania z zakresu GOZ. Część z nich nie ma pewności, jakie działania w ogóle wpisują się w tę koncepcję. Jednocześnie jednak ponad połowa dostrzega korzyści we wdrożeniu GOZ i planuje inwestycje w tym zakresie. Operatorzy logistyczni widzą w tym procesie rolę dla siebie.

– Patrząc na kluczowy wskaźnik GOZ, Polska nie wygląda najgorzej na tle krajów Unii Europejskiej. Natomiast tendencja w ostatnich latach jest niepokojąca. Czas odwrócić ten trend – podkreśla Kamil Wyszkowski, dyrektor wykonawczy UN Global Compact Network Poland. – Przejście na GOZ w gospodarce angażuje wiele grup interesariuszy z całego łańcucha wartości, od zespołu projektowego, przez konsumentów, po firmy przetwarzające odpady. Przemodelowanie łańcuchów wartości, aby odpowiadały nowemu modelowi produkcji i konsumpcji, wymaga w pierwszej kolejności edukacji co do potrzeb i możliwości wprowadzenia rozwiązań GOZ. 

Czym jest GOZ?

Gospodarka obiegu zamkniętego jest systemem gospodarczym, który dąży do wyeliminowania odpadów. Zgodnie z tą koncepcją produkty, materiały i surowce powinny pozostawać w gospodarce tak długo, jak to możliwe. Odpady – jeżeli już powstaną – powinny być traktowane jako surowce wtórne. Można je w zrównoważony sposób przetworzyć i ponownie wykorzystać (schemat „weź-zużyj-wykorzystaj ponownie”). To właśnie odróżnia GOZ od dotychczasowej, tradycyjnej gospodarki linearnej, opartej na zasadzie „wyprodukuj, zużyj i wyrzuć”. W niej odpady są przeważnie ostatnim etapem cyklu życia produktu.

– Identyfikując GOZ jako megatrend, który może wkrótce zrewolucjonizować łańcuchy dostaw – a tym samym wymagać stworzenia nowego modelu obsługi logistycznej – chcieliśmy się dowiedzieć, jak to zagadnienie postrzegają polskie firmy. Poznać ich poziom wiedzy, motywacje i plany inwestycyjne związane z GOZ, żeby móc je proaktywnie wspierać w tego rodzaju inicjatywach – mówi Katarzyna Mejer, koordynatorka ESG Klaster North East Europe w DB Schenker. 

– Wyniki naszego raportu jednoznacznie pokazują, że choć 70 proc. respondentów spotkało się z pojęciem gospodarki cyrkularnej, to wiedza na ten temat wciąż jest mocno nieuporządkowana. Blisko 2/3 badanych w ogóle nie jest świadomych, że ich firmy wdrażają rozwiązania z tego obszaru.

GOZ a polskie przedsiębiorstwa

Raport „W obiegu zamkniętym – logistyka dla gospodarki cyrkularnej z perspektywy polskich firm”, opracowany przez DB Schenker, bazuje na badaniu przeprowadzonym przez operatora we współpracy z domem badawczym K+ Research by Insight Lab wśród firm w Polsce. Badania ilościowe zostały pogłębione bardziej szczegółowymi wywiadami z klientami DB Schenker reprezentującymi branże: FMCG, IT i automotive.

Przejście na model cyrkularny oznacza konieczność inwestycji w nowe technologie czy infrastrukturę recyklingową. Respondentom trudno jest jednak określić horyzont czasowy inwestycji w GOZ – nie potrafi tego sprecyzować co piąty badany. Najczęściej plany firm w tym zakresie sprowadzają się do:

• segregacji odpadów (57 proc.),
• edukacji pracowników na temat GOZ (55 proc.),
• ponownego wykorzystania surowców (48 proc.). 

Z raportu wynika, że główną barierą we wdrażaniu GOZ wśród polskich firm wciąż pozostają wysokie koszty i brak rynkowych standardów. Oba te czynniki wskazało po ok. 30 proc. badanych przedsiębiorstw. Najbardziej zaawansowane we wprowadzaniu tego modelu są firmy działające nie tylko na rynku krajowym, ale również na rynkach UE.

Koszty wdrażania GOZ

– Wysokie koszty wdrażania modelu GOZ wciąż są wskazywane jako główna bariera. Największe inwestycje wiążą się z naprawą, renowacją i recyklingiem towarów. Tu konieczne są nakłady kapitałowe na sprzęt i przestrzeń, a także rozwinięcie specjalistycznej wiedzy w tych obszarach. Dlatego polskie firmy mogłyby na większą skalę świadczyć usługi wspierające GOZ, gdyby istniały jasne standardy rynkowe i programy dofinansowań lub ulgi podatkowe z tego tytułu – wskazuje Katarzyna Mejer.

Jak zaznacza, branża logistyczna już w tej chwili odgrywa kluczową rolę w świadczeniu usług ukierunkowanych na osiągnięcie cyrkularności.

– Aby prowadzić biznes zgodnie z zasadami GOZ, konieczne jest wprowadzenie nowego etapu w obiegu produktów, zwanego logistyką zwrotów. On obejmuje naprawę, serwis, recykling oraz ponowne wprowadzenie towarów do obiegu. Projekty pokazują, że ten etap może zostać przekazany do zarządzania operatorom logistycznym. Oni są dobrze przygotowani do tego zadania – mówi ekspertka DB Schenker.

– Stworzyliśmy i cały czas udoskonalamy szereg usług pod nazwą Cirular Economy Logistics. Obejmują wsparcie posprzedażowe, transport, logistykę zwrotów, a także działania naprawcze i odzyskiwanie komponentów i materiałów. W tej chwili prowadzimy 10 placówek logistyki kontraktowej, realizujących operacje obiegu zamkniętego na wszystkich kontynentach, w tym w Polsce.

Korzyści dla firm i dla środowiska

Jak podkreśla, 20 proc. zwracanych przedmiotów jest odzyskiwanych, na przykład dzięki naprawie, jeszcze przed odesłaniem ich do producenta. To wpływa na ograniczenie transportu, a tym samym emisji CO₂.

– Poza tym operacja zwrotów i utylizacji urządzeń jest wykonywana w jednym miejscu. Firma ma lepszą kontrolę nad procesem zwrotu dzięki śledzeniu towaru na każdym etapie – tłumaczy Katarzyna Mejer.

Z badań przeprowadzonych przez DB Schenker wynika , że 56 proc. polskich firm nie wie, w jaki sposób operatorzy logistyczni mogliby pomóc im we wdrażaniu założeń GOZ.

Czy gospodarka zamkniętego obiegu będzie nowym trendem?

– Nasz raport ma poniekąd zapełnić tę lukę i stanowić swego rodzaju kompendium wiedzy na temat GOZ. Dlatego do współpracy zaprosiliśmy zewnętrznych ekspertów, wzbogaciliśmy publikację o słowniczek kluczowych pojęć, dzielimy się też interesującymi przykładami wdrożonych rozwiązań. Jesteśmy przekonani, że takie inicjatywy mogą się przyczynić do upowszechnienia wiedzy na temat gospodarki cyrkularnej. Aż 51 proc. respondentów w Polsce jest zgodnych co do tego, że GOZ zwiększa konkurencyjność firmy na rynku.

Gospodarka obiegu zamkniętego jest w tej chwili jednym z najważniejszych biznesowych megatrendów. Widać to już w wielu sektorach. Dla przykładu firmy z branży FMCG starają się w tej chwili zmniejszać ilość odpadów opakowaniowych poprzez stosowanie materiałów biodegradowalnych. Z kolei firmy technologiczne inwestują w programy recyklingu i odzyskiwania surowców ze zużytych urządzeń. Wysiłki na rzecz wdrażania modelu cyrkularnego podejmuje też branża odzieżowa. Niektóre sieci prowadzą już w swoich sklepach programy zbiórki używanych ubrań, które przetwarza się na nowe produkty.

W 2023 roku rynkowa wartość odzieży używanej i odsprzedawanej wyniosła w globalnej skali 197 mld dol. Według szacunków do 2026 roku ta kwota wzrośnie już do blisko 300 mld dol. Jak pokazuje raport, w latach 2018–2022 Europejski Bank Inwestycyjny przeznaczył 3,4 mld euro, żeby współfinansować 118 projektów z zakresu GOZ. W globalnej skali coraz więcej firm wyznacza sobie ambitne cele dotyczące gospodarki cyrkularnej i składa konkretne obietnice w tej dziedzinie.

(Newseria Biznes)