Odpowiedzialność inwestora za kwoty zatrzymane z wynagrodzenia podwykonawców

Zatrzymanie kwot należnych podwykonawcy

Dla inwestora najbardziej problematyczną formą zabezpieczenia będzie tu zatrzymanie określonych kwot pieniężnych należnych podwykonawcy z jego wynagrodzenia. Zasady solidarnej odpowiedzialności inwestora w tym przypadku nie są bowiem oczywiste i mogą się różnić w zależności od przypadku. Niepewność w tym zakresie jest tym większa, że regulacja art. 647 kodeksu cywilnego nie odnosi się w ogóle do tej kwestii. Ocena sytuacji dokonywana jest więc przede wszystkim przez pryzmat orzecznictwa.

Zatrzymanie określonych kwot z wynagrodzenia podwykonawcy często będzie oznaczać, iż nie otrzymał on jeszcze całości należnego mu wynagrodzenia. W takim przypadku solidarna odpowiedzialność inwestora z tego tytułu może zachodzić.

Przedmiotowe zabezpieczenie

Modelowo przyjąć można, iż przedmiotowe zabezpieczenie ustanawiane jest na dwa okresy:

1. realizacji robót budowlanych,
2. gwarancji/rękojmi,

gdzie część zabezpieczenia zwalniania jest po zakończeniu realizacji robót budowlanych (z reguły większa). Natomiast część po zakończeniu biegu gwarancji/rękojmi (oczywiście przy założeniu, że nie zaistniały przesłanki dla skorzystania z przedmiotowego zabezpieczenia).

Gwarancja/rękojmia

Szczególną uwagę należy zwrócić na fakt, iż biorąc pod uwagę standardowy okres rękojmi za roboty budowlane (5 lat zgodnie z zapisami art. 568 § 1 kodeksu cywilnego, często powtórzony również jako okres udzielonej gwarancji) podwykonawca może zgłosić się do inwestora z roszczeniem o płatność nawet szereg lat po zakończeniu realizacji i rozliczeniu inwestycji. Możliwość taką uznać należy za tym bardziej prawdopodobną, że polski rynek budownictwa jest aktualnie relatywnie niestabilny; zwłaszcza wobec skutków pandemii, ograniczenia zasobów osobowych czy też wzrostów cen materiałów. Upadłość generalnego wykonawcy w określonym przedziale czasowym jest ewentualnością, z którą należy się realnie liczyć. W konsekwencji nie można pomijać kwestii odpowiedzialności inwestora w związku z ustanawianymi przez podwykonawców zabezpieczeniami.

Odpowiedź na pytanie, czy inwestor będzie ponosił solidarną odpowiedzialność za kwoty zatrzymane tytułem zabezpieczenia roszczeń z umowy podwykonawczej sprowadza się do rozważania charakteru prawnego zatrzymanych środków. W szczególności do ustalenia, czy nadal stanowią one wynagrodzenie należne podwykonawcy w rozumieniu zapisów art. 647 kodeksu cywilnego. Z uwagi na brak jednoznacznej regulacji prawnej w tej kwestii, odpowiedź na tak postawione pytanie zależeć będzie od konkretnego przypadku.

Jako punkt wyjścia dla dalszych rozważań przyjąć można, iż w sytuacji, w której z wynagrodzenia podwykonawcy, tytułem zabezpieczenia, zatrzymywane są określone kwoty pieniężne (np. 5% z każdej faktury) to w przypadku braku dalej idących zapisów w umowie podwykonawczej środki te zachowywać będą charakter wynagrodzenia podwykonawcy. Będą mogły więc stanowić przedmiot solidarnej odpowiedzialności inwestora.

Kaucja gwarancyjna

Celem uniknięcia takiej sytuacji relatywnie często kwoty zatrzymywane, dla odróżnienia ich od wynagrodzenia podwykonawcy, określane są mianem „kaucji gwarancyjnej”. Określenie takie ma sugerować, iż doszło tu do zawarcia odrębnej umowy kaucji. Skutkuje tym samym zmianą charakteru prawnego zatrzymanych środków i wyłączeniem solidarnej odpowiedzialności inwestora. Jednakże sama zmiana nazewnictwa nie będzie automatycznie prowadzić do zmiany charakteru prawnego danych środków.

Umowa kaucji

Orzecznictwo Sądu Najwyższego zwraca uwagę, że dla uznania, iż doszło do zawarcia odrębnej umowy kaucji konieczne jest spełnienie wymogów formalnych. Por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2016 r., wydany w sprawie o sygn. akt V CSK 481/15:

Umowa kaucji ma charakter kauzalny, akcesoryjny, nosi cechy depozytu nieprawidłowego i jest kontraktem realnym. Kaucjodawca przekazuje określoną ilość pieniędzy, a kaucjobiorca może z nich korzystać, zobowiązując się do ich zwrotu. W przypadku niespełnienia świadczenia w określonym terminie biorący kaucję, jest uprawniony do zaspokojenia się z przedmiotu kaucji. W ramach umowy o roboty budowlane kaucja gwarancyjna służy zazwyczaj prawidłowemu wykonaniu obowiązków wynikających z przepisów o rękojmi za wady wykonanych robót budowlanych lub obowiązków wynikających z udzielonej gwarancji za wykonane roboty. Umowa kaucji gwarancyjnej może przybrać postać odrębnej umowy albo dodatkowego zastrzeżenia zawartego w umowie o roboty budowlane. Jej cechą wyróżniającą jest przeniesienie własności środków pieniężnych. Dochodzi do tego , gdy funkcję zabezpieczenia pełni niewypłacone wynagrodzenie, które nie zostało potrącone na poczet kaucji gwarancyjnej.

Przeczytaj także: Szczegóły konstrukcyjne belek podsuwnicowych